Verpakk(ing)en voor versproduct
Verpakkingen worden gebruikt voor transport, opslag en verkoop van verse producten. Een verpakking kan gebruikt worden voor een enkel product, zoals bijv. versgesneden sla, of om een bulkproduct bij elkaar te houden, zoals bijv. kartonnen dozen op een pallet. Een verpakking kan voor marketing doeleinden worden gebruikt en het kan een functie hebben die essentieel is voor het vers houden van bederfelijke producten.
Dankzij het gebruik van verpakkingen zijn lange distributieketens en de vele verschillende handelingen met verse producten mogelijk.
Verpakken of niet verpakken; dat is de vraag
Ook al bestaan verpakkingen al tientallen jaren, toch is er ruimte voor een nieuwe uitdaging: hoe maken we verpakkingen duurzamer en circulair?
Een van de simpelste oplossingen is om plastic verpakkingen voor verse producten te verbieden. Deze oplossing is mogelijk geschikt voor de producten in een kleinschalige productieketen. Echter, voor grotere commerciële ketens is dit antwoord te simpel.
Een mogelijk antwoord ligt in het gebruik van biobased of recycled plastic om een duurzamer verpakkingsconcept te realiseren Deze nieuwe materialen brengen nieuwe beperkingen met zich mee, beperkingen die per specifieke markt of per specifiek vers product moeten worden aangepakt. Een nieuw evenwicht moet worden gevonden tussen wat het product nodig heeft enerzijds en de nieuwe verpakkingsconcepten anderzijds.
Overzicht belangrijkste functies verpakkingen
De hoofdfuncties van verpakkingen
-
Onverpakte sla en verpakte gesneden sla. Foto van WUR. Behoud van productkwaliteit
Een verpakking kan de producten tegen zijn omgevingscondities beschermen. Groenten en fruit kan gevoelig zijn voor vochtverlies, mechanische schade, oxidatie, microbiële processen, licht, enzovoort. Door het gebruik van een geschikt type verpakking, bederft het product minder snel en wordt de houdbaarheid verlengd.
Flowpack met macroperforatie of een bakje met klemdeksel helpen tegen vochtverlies. Flowpack zakken (eventuele met laser-perforaties) zorgen voor een beschermde gasconditie tegen oxidatie en microbiële processen. Papieren vellen zoals bij witlofverpakking kunnen licht tegen houden en voorkomen groene verkleuring. -
Vrouw in supermarkt voor koelschap verpakt versproduct. Foto door 06photo/Shutterstock.com Marketing
Verpakkingen zijn vaak te gebruiken als medium om de verkoop te maximaliseren. Het gebruik van een kleurige verpakking, specifieke vorm, slogan en logo, kunnen een rol spelen bij de aanschaf van het product.
Opschroeven van verkoopvolumes door meerdere stuks bij elkaar te verpakken en in de actie te doen is een van de voorbeelden. -
Beschimmelde tomaten. Foto door AB-7272/Shutterstock.com Voedselveiligheid
Verpakkingen spelen een rol als barrière om kruisbesmettingen te voorkomen. Ook kan de verpakking dienen om microbiële groei te vertragen door specifieke MA-condities in de verpakking aan te brengen. Hiervoor heeft de verpakking goede gasdoorlaatbaarheidscondities nodig. In beide gevallen is een hygiënische manier van werken tijdens het verpakken belangrijk om initiële besmetting zoveel mogelijk te beperken.
Een verpakking kan ook beschermen tegen contaminatie met chemische stoffen. Een extra plastic zak voorkomt bijvoorbeeld de migratie van chemische drukinkt of geurstoffen van karton doos op het verpakt product. -
De citroenen worden bij elkaar gehouden door het net. Foto van Nikola Spasenoski/Shutterstock.com Bundelen van product
Een van de functies van verpakkingen is om het product op een gemakkelijke manier, gebundeld, aan de consument aan te bieden. De verpakking vervult deze rol op verschillende manieren: een simpele papieren zak of een plastic net voor onverwerkte producten, karton doos of kunststof bakjes voor kleine bessen bij voorbeeld. Vaak helpen verpakkingen ook om mechanische schaden bij beweging binnen bakjes te voorkomen. -
Fruit dat gepresenteerd wordt als biologisch door middel van het label op de verpakking. Foto van Ana Iacob Photography/Shutterstock.com Informatie en etikettering
Verpakkingen kunnen allerlei soorten informatie bevatten. Voorbeelden zijn de naam en soort van het product, het land van herkomst, de klasse en grootte, het gewicht, een streepjescode en de prijs. De gegeven informatie kan verplicht gesteld zijn door de wetgever, een voorbeeld daarvan is de 'ten minste houdbaar tot'-datum op sommige producten. -
Een kant-en-klare verpakte maaltijdsalade. Foto van artem evdokimov/Shutterstock.com Gemak
Een van de functies van verpakkingen is om het product op een gemakkelijke manier aan de consument aan te bieden. Om het product kant en klaar voor consumptie aan te bieden zijn vaak milde bewerkingen nodig. De verpakking helpt dankzij specifieke eigenschappen om de kwaliteit van bewerkte producten te behouden. Voorbeelden zijn een flowpack met vers gesneden groenten, en schalen met direct te eten fruit- of maaltijdsalades. -
Diverse verpakkingsfolies, zowel fossiel als biobased in het verpakkingslab van WUR. Foto van Verse Beeldwaren. Duurzaamheid
Verpakkingen kunnen van verschillende materialen gemaakt worden. Niet alle materialen zijn helaas duurzaam. Duurzaamheid hangt af van de bron van het materiaal: gemaakt van fossiele energie of van biobased materiaal. Duurzaamheid hangt ook af de verwerking van de verpakking ná gebruik. Kan de verpakking hergebruikt worden zoals klapkratjes? Kunnen ze gerecycled worden? Een mix van verpakkingsmaterialen in een verpakkingsconcept wordt vaak gezien als minder duurzaam vanwege de complexe/onmogelijke scheidingsprocessen. Er vinden wel veel ontwikkelingen plaats om verpakkingen te verduurzamen.
Risico's productschade bij verkeerd gebruik verpakkingen
| Eigenschap verpakking | Voorbeeld verkeerd gebruik | Risico |
|---|---|---|
| Vochtbarrière om uitdroging te verminderen | Te weinig ventilatie | Schimmelgroei en rot |
| Mechanische bescherming | Verpakking met te weinig product gevuld | Schade product |
| Warmte-afvoer van product mogelijk maken door ventilatiegaten | Te dichte stapeling of afdichting gaten | Ophoping productwarmte en daarmee kwaliteitsverlies |
| Warmte-afvoer van product mogelijk maken door ventilatiegaten | Te veel gaten | Uitdroging product Inzakking van dozen door verlies stevigheid door te veel gaten |
| Aangepaste luchtsamenstelling om productactiviteit te beperken en houdbaarheid te verlengen | Door te hoge of wisselende temperatuur een niet optimale luchtsamenstelling | Smaakafwijkingen, inwendige kwaliteitsproblemen |
| Aangepaste luchtsamenstelling om verkleuring te voorkomen | Te hoge of wisselende temperatuur leidt tot een niet optimale luchtsamenstelling | Bruinverkleuring door fermentatieproces |
| Aangepaste luchtsamenstelling om microbiële groei af te remmen | Te hoge of wisselende temperatuur leidt tot een niet optimale luchtsamenstelling | Verkleuring of verkeerde microbiële groei |
Meer over verpakkingen en behoud kwaliteit
Hoe ontwerp je een optimale verpakking?
-
Punnets met aardbeien. Foto van Chatchai.wa/Shutterstock.com Het optimaliseren van de productie en distributie
- Sla het product op bij de laagst mogelijke temperatuur waarbij het product geen schade oploopt. Alleen met goed temperatuurmanagement kan een verpakking succesvol zijn.
- Verpak alleen de producten met de beste kwaliteit en voorkom schommelingen in de productkwaliteit gedurende het jaar.
- Minimaliseer processing-activiteiten, producthandelingen en alle onnodige stappen die mechanische schade kunnen veroorzaken aan het product.
- Sla het product op bij de laagst mogelijke temperatuur waarbij het product geen schade oploopt. Alleen met goed temperatuurmanagement kan een verpakking succesvol zijn.
-
Het verpakkingenlab bij WFBR. Foto van Verse Beeldwaren Meten is weten
- Meet regelmatig de ademhaling (respiratie) van je product.
- Definieer de transpiratiesnelheid van het product en de acceptatiegrens voor uitdroogverschijnselen.
- Definieer welke kwaliteitscriteria essentieel zijn voor je product: bijv. verkleuring, geur, voedselveiligheid.
- Meet regelmatig de ademhaling (respiratie) van je product.
-
Verpakkingsonderzoeker aan het werk. Foto van WUR Kies de beste verpakkingsoptie
- Gebruik een wiskundig model om de gewenste eigenschappen van je bederfelijke product te matchen aan de verpakkingsspecificaties.
- Selecteer het verpakkingsmateriaal dat het beste past bij de gewenste kwaliteitskenmerken. Pas innovatieve technologieën toe om je verpakkingsconcept te optimaliseren (zoals bijv. laser micro-performaties, zuurstof-absorbers (scavenger).
- Voorkom verpakkingen die te fancy zijn of die niet functioneel zijn.
- Gebruik een wiskundig model om de gewenste eigenschappen van je bederfelijke product te matchen aan de verpakkingsspecificaties.
Verpakkingstrends
Er zijn diverse trends en ontwikkelingen op het gebied van verpakkingen. Veranderende consumentenbehoeften hebben hierbij een grote invloed, zowel op het aangeboden product als op de verpakkingen. Belangrijke onderliggende trends op dit moment zijn bijvoorbeeld groei van het gemaksegment (convenience) en de opkomst van nieuwe afzetkanalen zoals e-commerce en on-the-go consumptie. Voedselveiligheid krijgt regelmatig meer aandacht door uitbraken van bepaalde ziektes. Daarnaast hebben we ook te maken met klimaat doelen en is er een groeiende maatschappelijke weerstand tegen het gebruik van plastic verpakkingsmaterialen. Deze trends zorgen voor continue verpakkingsuitdagingen, maar ook voor kansen voor bedrijven in de sector. Kijk bijvoorbeeld naar de opkomst van kant-en-klare groente maaltijdpakketten en de opkomst van biologisch geteelde producten.
Qua duurzaamheid wordt er gestreefd naar een meer circulaire economie waarin grondstoffen behouden blijven. Dit in plaats van de huidige lineaire economie waarin grondstoffen worden ontgonnen, producten worden gemaakt en daarna deels weggegooid. Dit creëert een grote afvalberg en het put de hulpbronnen van de aarde uit. Verpakkingen spelen hier ook een rol in. Voor voedselverpakkingen is het lastig om tot compleet circulaire verpakkingen te komen omdat verpakkingen foodgrade moeten zijn wat hergebruik van voedselverpakkingen bemoeilijkt. Wereldwijd hebben diverse landen eigen wetgeving en eisen ten aanzien van verduurzaming van (voedsel)verpakkingen. Ook de EU heeft diverse richtlijnen waarbinnen landen opereren. In het Brancheplan Duurzaam Verpakken wordt beschreven wat de Nederlandse groente- en fruitsector doet om tot verduurzaming te komen van verpakkingen in de keten.
Wegwijzer duurzame verpakkingen AGF
Uitleg wegwijzer
Bepalen van duurzaamheid van verpakkingen
Welke verpakkingskeuze daadwerkelijk het meest duurzaam is voor een bepaalde product-verpakkingscombinatie wordt door een veelheid aan factoren en details bepaald (schaalgewichten, productie-energie, voedselverspilling, etc.). Om hier een beter beeld van te krijgen is het verstandig om de milieueffecten van verpakte levensmiddelen te berekenen (over de gehele keten), een zogenaamde LCA analyse. Hierin worden allerlei factoren van zowel het teeltproces als het productieproces van het materiaal in meegenomen. Belangrijk is het dat in deze analyse ook het voedselverlies meegenomen wordt dat aan de verpakking wordt toegerekend. Er wordt ook gewerkt aan toevoeging van indicatoren die inschatten wat de bijdrage is van verpakkingen aan zwerfafval en plastic soep. Daarnaast is het belangrijk om te weten in hoeverre materialen daadwerkelijk goed te recyclen of te composteren zijn/worden. Chemische analyses van materialen kunnen nodig zijn om te bepalen of het materiaal voedselveilig is en verenigbaar met het recyclingproces.
WUR-experts kunnen helpen bij vraagstukken over duurzame voedselverpakkingen. Diverse projecten worden uitgevoerd op dit gebied. Lees hier bijvoorbeeld meer over het project Verpakken versus Verliezen. Of lees meer over wat WUR voor bedrijven kan betekenen op dit gebied.
Praktijksituaties
Wilt u meer weten over verpakkingen en het beoordelen van situaties in de praktijk? Vind hier meer uitleg over het gebruik van specifieke verpakkingen zoals dozen, kratten, pallets met voorbeelden van goed gebruik of situaties die tot problemen leiden.